یاداشت سعید شعبانی بر مجموعه شعر طلسم اشیاء سوخته علی فتحی مقدم :

ژرار ژنــت کتابــی دارد بــه نــام »الــواح بــاز نوشـتنی« در آنجـا تولیـد متن ادبـی را در اندازه ی کتـاب از جملـه راه هایـی معرفـی می کنــد کــه مســیر شــکل گیری و تکامــل متــن ادبــی را همــوار می ســازند؛ و معتقــد اســت ایــن همــواری بــه یــاری پدیــدهای بــه نــام »پیرامتــن« صــورت می بنــدد.

 علـی فتحـی مقـدم مسـیر یـاده شـده را در دو مجموعـه بـه نامهـای »بعضـی گورهـا از بعضــی نام هــا وحشــت دارنــد« ) انتشــارات خالدیـن ؛ پاییـزر 1382 )و »طلسـم اشـیاء ســوخته« )انتشــارات داســتان ســرا ســال 1383 )پشـت سـر نهـاده اسـت.

روی جلـد هـر دو کتـاب عنـوان »مجموعـه شــعر« ذکــر شــده اســت کــه در پذیــرش متــن بــه عنــوان شــعر از ســوی مخاطــب جــای هیــچ گونــه شــک و تردیــدی باقــی نمی گــذارد؛ و اقتــدار پدیده آورنــده بــه عنــوان مولــف ســلطه ی خــود را از همیــن پیرامتن هــا آغــاز می کنــد و متــن منکثــر بــه کمــک اقتــدار پیرامتــن در معنــا گرفتــن اثــر و کســب قــدرت از مخاطــب ســبقت و پیشــی می گیــرد و بــه کمــک زبــان و تمهیــدات زبانــی و تکنیک هــای متنــی خــود را بــر ســطح امــروز میغلتانــد و بــر اثــر برخــورد بــا مخاطــب دنیــای متفــاوت و پیچیــده ای را بــه روی او می گشــاید کــه بــوی تازگــی و نوگرایـی و حتـی فـرا روی از ایـن نوگرایـی

لحظــه ای دســت از گریبانــش برنمــی دارد و اینجاســت کــه می فهمــد،

»جلــد دوم ماجـرا شـروع شـده اسـت« )طلسـم اشـیاء ســوخته:62 )

و می گویــد:

مــن زبــان بــازی بلــد نیســتم

خیلــی مــردی برویــم تــوی شـعر

نشـانت بدهـم بـه شـعری کـه بـازی نــدارد می خنــدم«

)همــان :46 )

و نشــان می دهــد جســتجوی آنِ شــاعرانه در ایـن متن هـا همـان مـنِ منکثـر امـروزی را بـه رخ می کشـد کـه بـا نگاهـی فرارونـده و افقمنــد، دائمــا سعی می کند تا همین کــه بــه عقیــده ای معتقــد شــد بــار دیگــر راهــی بیابــد بــرای بازســازی آن و شــاید بــه همیــن دلیــل اســت کــه مولف/شــاعر از اجزاءزبــان شــروع می کنــد و بــه کمــک زبــان ســعی در درامانیــزه کــردن متن هــا دارد.

برخــورد علــی فتحــی مقــدم بــا کلمــات بــرای تخلیــه ی خصلــت نمادیــن آنهــا و خصوصــی کــردن آنهــا یا استفاده از مفــردات شــعری ماننــد شخصیت بخشــی یــا انســان انگاری اشــیاء و پدیده هــا و تقطیــع واژه هــا در همیــن راســتا اعمــال شــده اســت.

 بـه عنـوان نمونـه در صفحه ی 53 طلسـم اشـیاء سـوخته ایـن سـیال بـودن و حرکـت داشــتن را در تقطیــع »راهــرو« بــه خوبــی جـاری و مصـور سـاخته اسـت:

 انگشتی در ادامه ی یک راهرو

 رو

 رو

 حتا رو ....«

 و یـا در صفحه ی 61 همیـن مجموعـه بـا تقطیـع واژه ی بـاران ایـن سـیالیت و روانـی را بــه شــکل بــارش بــه تصویــر کشــیده اســت: »

بــا! ران

 !

 !

 !

 گلوله بود کودک بودیم«

 همچنیــن در صفحــه ی 8 مجموعــه ی طلســم اشــیاء ســوخته ایــن حرکــت را بــا بیـان کـردن و بیـان نکـردن و فضـای رهـا شــده ی ســفید صفحــه ی کاغــذ بــه بیــان

درآورده اســت؛ آنجا کــه می ســراید:

 »میخواهم این دستها را

تزریق کنم به کناره های تاریک زمین

تزریق به فک های باد کرده ی صورت

به جیر جیر ریخته از دندان موش«

 بـا ایـن همـه بایـد گفـت کـه علـی فتحـی مقــدم بــه خوبــی می دانــد کــه ایــن ســازه ها هنــوز شــکل دیگــری از همــان

پیرامتــن روی جلــد محســوب می شــوند.

پــس تهیــه ی دیگــر الزم دارد تــا ایــن ســازه ها را بــه هــم وصــل کنــد و ســاختار متــن را انســجام ببخشــد، تــا آن ســیالیت شــکل گرفتــه در ســازه ها و معناهــای کوچــک از دســت نــرود. بــه همین دلیــل بــه مضحکــه گرفتــن راوی دانــای کل و عبــور از روایــت خطــی را بــه کمــک مفــردات زبــان و موســیقی کلام پیــش می گیـرد. مثلا در صفحه ی 6 مجموعه ی »بعضــی گورهــا از بعضــی نامهــا وحشــت دارنــد.« ایــن فــراروی و برون رفــت از روایـت ِ خطـی بـه کمـک تغییـر لحـن بـه خوبــی شــکل گرفتــه اســت:

ِ »طناب را برده اند دور کمر

ِ دور کمـر، باریـک، باریـک، بریـک بـر مـی

دارنـد

 توی انفجارهای یک کوچه

جناب دادستان!

حرکت هایی که در سطر

منجر به قتل شد

در جایگاه شهود شاهد بودم«

علــی فتحــی مقــدم در شــکل دهی ایــن ســازه های معناســاز موفــق عمــل می کنــد و بـا رویکـرد بـه مسـائل زمانـه و برخـورد با زیبایی هـا، حقایـق، زشـتی ها، و کل جهـان و اشــیاء بــه شــخصیت پردازی در متــن بــه جــای تیپ ســازی و دوری جســتن از اســطوره و اسطوره ســازی بــه بیــان دغدغه هــای روانــی و پیچیــده ی انســان امــروز می پــردازد و ایــن پــردازش را نــه بـه صـورت اتوماتیـک و ماشـینی بلکـه بـه کمــک زبــان ِ اســتعاری عاطفه منــد بیــان می کنــد.